Τα Μνημεία

Το 2004, στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «ΛΑΚΩΝΙΑ, Γλώσσα – Ιστορία – Πολιτισμός», ο αρχιτέκτονας – πολεοδόμος Γιάννης Σαῒτας, αναφέρεται στο πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα της χερσονήσου με σημαντικά μνημεία όλων των ιστορικών περιόδων αλλά και τα μεγάλα κενά στον εντοπισμό, τη χαρτογράφηση, την τεκμηρίωση, την ερμηνεία και τη δημοσιοποίηση τους που έχουν ως αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η διαχείριση και η προστασία τους. Μνημεία καταστρέφονται από τη φθορά του χρόνου, από άγνοια ή αδυναμία για τη διάσωσή τους πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο οργανωμένων προσπαθειών, ώστε να αναδειχθεί η περιοχή ως πολιτιστικό σύνολο διεθνούς εμβέλειας («Ανοικτό Μουσείο»). (ΣΤ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ, 2004) 13 χρόνια μετά η κατάσταση δεν έχει αλλάξει.

Ωστόσο σήμερα, η προστασία και η ανάδειξη των μνημείων αντιμετωπίζεται συνολικά από όλες τις σύγχρονες ευρωπαϊκές χώρες. Το νέο ρεύμα της αρχαιολογίας, η λεγόμενη δημόσια αρχαιολογία, αφορά στη συμμετοχή των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών στο αρχαιολογικό έργο. Σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος: «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός». (ΠΑΠΟΥΛΑΚΟΥ, 2013) Η τοπογραφία της Μάνης και ο χώρος που κατείχε, γράφει η αρχαιολόγος στο ίδιο άρθρο, είναι συνδεδεμένος με την ιστορική της πορεία, η οποία και εξηγεί και αποσαφηνίζει το πλήθος των μνημείων (αρχαίων, βυζαντινών, μεσαιωνικών και νεότερων) και οικισμών που βρίσκονται διάσπαρτοι σ’ αυτήν. Τονίζει δε, ότι στο παρελθόν όλες οι προσπάθειες επεμβάσεων ήταν επικεντρωμένες στην αποκατάσταση, διατήρηση προβολή και ανάδειξη των κλασικών μνημείων, αντίθετα η προστασία των βυζαντινών μνημείων ερχόταν πάντα σε δεύτερη μοίρα.

Μόλις το 1950 ξεκίνησε η καταγραφή των μνημείων της Μάνης, κατά τη διάρκεια της επιμελητείας, του μετέπειτα καθηγητή, Νικολάου Δρανδάκη (1915-2004) στο Μυστρά. (ΠΑΠΟΥΛΑΚΟΥ, 2013)

Η Μάνη αποτελείται συνολικά από περίπου 250 χωριά και οικισμούς. 87 από τους 107 επίσημα καταγεγραμμένους παραδοσιακούς οικισμούς του Νομού Λακωνίας βρίσκονται στη Μάνη. (Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων, 2017) Υπάρχουν 800 πύργοι, 7 κάστρα ενώ οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες φτάνουν τις 1800 συνολικά στη Λακωνική και Μεσσηνιακή Μάνη. (ΠΑΠΟΥΛΑΚΟΥ, 2013)

Μεγάλη η πυκνότητα των οικισμών στην περιοχή, αποτελούμενων συνήθως από ένα μικρό αριθμό κτισμάτων, μια εκκλησία και μερικές στέρνες, συνδέονται μεταξύ τους με μονοπάτια, κι αυτά έτσι κατασκευασμένα ώστε να είναι προσιτά μόνο σε όσους γνωρίζουν το τόπο καλά. (ΚΑΛΛΙΓΑ, 1974)

Η ακριτική χερσόνησος της Μάνης έχει τονισμένα ιδιότυπα και ιδιόμορφα χαρακτηριστικά, τόσο ιστορικά, κοινωνικά, εθνολογικά όσο και πολιτισμικά, οικιστικά, αρχιτεκτονικά, που έχουν διαπλάσει τη διακεκριμένη και διαφορετική «μοναδική» φυσιογνωμία της και της έχουν προσδώσει υψηλή καλλιτεχνική αξία. (ΣΑΪΤΑΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ, 2015)

Από το 1975 και μετά ξεκίνησαν κάποια προγράμματα ανάδειξης και προστασίας της ιστορικής και παραδοσιακής ταυτότητας της Μάνης και σχεδιάζονται ή νομοθετούνται νέα θεσμικά και αναπτυξιακά πλαίσια (ΣΑΪΤΑΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ, 2015), απουσιάζει όμως αισθητά η οργανωμένη προσπάθεια, η συνέχεια και η διατύπωση στρατηγικού σχεδίου με σκοπό την ευρύτερη διαχείριση και ανάδειξη του τόπου.